روش ها و ابزارهای سیاست گذاری در بازرگانی خارجی
دولت ها برای ایفای نقش در تجارت خارجی با همکاری صاحب نظران اقتصادی به تدریج راه و روش های متعددی را به کار برده اند که در فرهنگ بازرگانی بین المللی به عنوان ابزار های سیاست های خارجی شهرت یافته اند. در این بخش به هفت مورد از روش ها که در خلال دهه های متمادی مورد استفاده ی دولت ها قرارگرفته اند میپردازیم. این ابزار ها شامل
- تعرفه های گمرکی،
- سوبسید ها،
- سهمیه های واردات،
- محدودیت های داوطلبانه ی صادراتی،
- سیاست های ضد دامپینگ و
- تدابیر اداری می باشند.
در میان این روش ها یا ابزار ها، تعرفه های گمرکی قدیمی ترین و شناخته شده ترین شیوه ای است که به وسیله ی تمام کشور ها به نوعی به کار رفته و بیش ترین تلاش های گات و WTO هم در راه محدود کردن آن انجام گرفته است. البته کاهش یافتن تعرفه های گمرکی در سال های اخیر به گونه ای باعث افزایش موانع غیر تعرفه ای از جمله یارانه ها، سهمیه های وارداتی و محدودیت های صادراتی گردیده است. حال پس از این مقدمه که با پیدایش و نوع این به طور نسبی آشنا شدیم، در ادامه به بررسی جزییات بیشتر و کاربرد دقیق تر آن ها می پردازیم.
۱-تعرفه های گمرکی
تعرفه نوعی مالیات غیر مستقیم است که از واردات دریافت می گردد. این مالیات که حقوق یا عوارض گمرکی هم نامیده می شود به دو روش محاسبه و درریافت می گردد:
- تعرفه معین
- تعرفه نسبی(نسبت به ارزش کالا)
تعرفه معین
این تعرفه به عنوان یک مبلغ ثابت برای هر واحد کالای وارداتی محاسبه می شود. به عنوان مثال برای یک تن تیرآهن وارداتی ۲۰۰۰۰۰ ریال یا برای یک حلقه لاستیکی تراکتور ۱۰۰۰۰۰ ریال به صورت ثابت دریافت می گردد. یک کشور صنعتی هم ممکن است برای ورود هر بشکه نفت خام ۴ دلار تعرفه معین نماید.
تعرفه نسبی
این تعرفه به عنوان درصدی از ارزش کالای وارداتی وصول می شود. به عنوان مثال ۳۰% ارزش یک اتومبیل وارداتی به عنوان تعرفه دریافت میگردد. این روش بیشتر در مورد آن دسته از کالاهای وارداتی که دارای انواع مختلف با ارزش متفاوت می باشندبه کار می رود. به عنوان مثال در ایران ممکن است ۵۰% یا ۸۰% ارزش یک اتومبیل وارداتی به عنوان تعرفه گمرکی از واردکننده دریافت شود. در ایالات متحده ی آمریکا هم در اوایل دهه ی ۱۹۹۰ برای ورود کامیون های سبک ۲۵% ارزش آن ها به عنوان عوارض یا تعرفه گمرکی در نظر گرفته شده است. بدیهی است که برقراری تعرفه قیمت کالاهای وارداتی را در مقایسه با کالا های مشابه داخلی افزایش می دهد.
این کار باعث می شود که تولید کنندگان داخلی بتوانند ار جایگاه رقابتی بهتری در بازار های کشور برخوردار شده و محصولات خود را آسان تر به فرو ش برسانند. در واقع دولت با این تدبیر می کوشد تا از سهم بازار شرکت های داخلی پشتیبانی نماید.
یکی دیگر از پیامد های برقراری عوارض گمرکی ایجاد درآمد برای دولت است که در برخی موارد نسبت به سایر آثار اهمیت بیشتری پیدا می کند. معمولا در کشور هایی که دولت نتواند از راه مالیات های مستقیم و یا سایر روش ها درآمد کافی به دست آورد دریافت تعرفه های گمرکی را مورد تایید قرار می دهد.
مزایا و معایب تعرفه گمرکی
یکی از سوالات مهم در زمینه ی تعرفه یا حقوق گمرکی این است که با وصول این مالیات در نهایت چه گروه هایی از جامعه نفع برده و چه کسانی زیان می بینند. آثار برقرارری تعرفه ی گمرکی را می توان به صورت زیر برشمرد:
- وصول تعرفه به نفع دولت تمام می شود زیرا به افزایش درآمد های عمومی می انجامد.
- برا ی تولید کنندگان داخلی درآمد وسود بیشتری ایجاد می کند زیرا با افزایش قیمت کالا های مشابه وارداتی می توانند محصولات خود را گران تر بفروشند.
- مصرف کنندگان جامعه زیان می بینند زیرا مجبور می شوند برای خرید کالاهایی که بر ورود آن ها حقوق گمرکی وضع شده پول بیشتری بپردازند. بدیهی است که این اقدامات باعث پایین آمدن سطح رفاه مصرف کنندگان جامعه می شود.
- اقتصاد کلان جامعه با نوعی زیان رو به رو می شود که می توان آن را فرصت از دست رفته برای اقتصاد ملی دانست. با این فرض که کالای وارداتی در کشور های خارج ارزان تر تولید می شود و با صرف مبالغ کمتری می توان آن را وارد نمود، تحمل هزینه های بیشتر برای تولید آن ها در داخل نوعی هزینه فرصت برای کشور ایجاد می کند.
این که آیا منافعی که به دولت و تولیدکنندگان داخلی می رسد که به مصرف کنندگان جامعه وارد می شود یا نه، به عوامل مختلفی مانند میزان تعرفه، اهمیت کالاهای وارداتی برای مصرف کنندگان، تعداد شغل هایی که بر اثر پشتیبانی دولت از تولید و اشتغال داخلی به وجود می آید و … بستگی دارد که در این مقال نمی گنجد.
در این مقاله روش ها و ابزار های سیاست گذاری در تجارت خارجی از فصل دوم کتاب بازرگانی بین الملل، جنبه های سیاسی و نقش دولت ها در تجارت بین الملل را بر شمردیم و به توضیح تعرفه ی گمرکی و انواع آن پرداختیم. در مقالات بعدی سوبسید ها، سهمیه بندی واردات و دیگر موارد را بررسی خواهیم کرد.
